Eind maart 2025 ontdekten archeologen, tijdens bodemonderzoek naar aanleiding van een bouwproject, de middeleeuwse Grafelijke Burcht van Ieper. De burchtsite bevindt zich in het stadscentrum, nabij het Vandepeereboomplein (‘de Leet’). De verrassende ontdekking leidde tot wekenlang bijkomend onderzoek, waardoor de bodem flink wat gegevens prijsgaf.

De onderzochte site omvat ongeveer een derde van de onderbouw van de buitenmuur met steunberen en de brede walgracht van de burcht, opgebouwd uit ijzerzandsteen. Dat is de enige natuursteen uit de regio waarmee tot rond 1250 belangrijke gebouwen en versterkingen werden opgetrokken.

In de burchtgracht vonden de archeologen intussen meer dan 350 objecten uit verschillende periodes. Samen met het dendrochronologische onderzoek op de houten palen en planken die de walgracht afdammen, en het bodemonderzoek, zal dit duidelijkheid opleveren over de precieze bouw- en gebruiksperiode(s).

Essentieel is wel dat de bouwstructuur al die tijd onveranderd bleef. De staat van bewaring van de artefacten en andere vondsten is uitstekend, dankzij de vochtige, lichtzure Ieperse kleigrond.

Gecombineerd met de historiek van het vroege graafschap Vlaanderen nemen de onderzoekers nu al aan dat de gevonden burcht 1.000 jaar oud is. Ze zou verlaten zijn rond 1250. De zuidelijke Westhoek behoorde ooit tot de meest welvarende regio’s van Europa. Deze vondst uit het prille begin van Vlaanderen is dan ook een ijkpunt om de spectaculaire groei van middeleeuws Vlaanderen te begrijpen.

De archeologen benadrukken dat dit de belangrijkste historische vondst ooit is in Ieper en de regio. De ontdekking overstijgt ontegensprekelijk het lokale belang: het gaat om een van de allereerste residenties van de graven van Vlaanderen, uit de beginperiode van het graafschap. Het actuele Europa werd toen geboren. Ze biedt een unieke kans om het ontstaan van de stad, mét authentieke, originele bouwstructuren, voor de toekomst te bewaren en op een verantwoorde wijze in te richten en te ontsluiten voor een breed publiek.

Deze kans mag niet verloren gaan. Het debacle van de in 2022 ontdekte 13de-eeuwse binnenhaven op de Ieperlee (‘de Scipleet’), op hetzelfde plein, die op onbegrijpelijke wijze werd uitgegraven en afgevoerd, is niet voor herhaling vatbaar.

De site maakt momenteel deel uit van een commercieel bouwproject. Dankzij de bereidwilligheid van de bouwheer en de positieve instelling van het stadsbestuur werd reeds overleg opgestart om een aanvaardbare oplossing te zoeken. Vanzelfsprekend zal daar een hoge kostprijs aan verbonden zijn – en die kan de stad onmogelijk alleen dragen.